30 mrt ZOT van DIMPNA
Persconferentie, Katharina Van Cauteren (curator)
Met Zot van Dimpna presenteert The Phoebus Foundation een uitzonderlijke tentoonstelling die volledig is opgebouwd rond één enkel kunstwerk: het Dimpna-altaarstuk van Goossen Van der Weyden (ca. 1465-1538). Deze kleinzoon van de beroemde Vlaamse primitief Rogier Van der Weyden schilderde het meesterwerk omstreeks 1504-1505. Dat deed hij in opdracht van Antoon Tsgrooten, de abt van de abdij van Tongerlo. Daarmee lag het Dimpna-altaarstuk mee aan de basis van de culturele renaissance die Tsgrooten teweeg bracht in ‘zijn’ abdij. Maar mooie liedjes duren niet: in de loop van de volgende eeuwen werd het majestueuze drieluik verzaagd, verwaarloosd, gevandaliseerd, gestolen, verkocht en uiteindelijk gewoon vergeten.
Toen de panelen ten slotte werden opgenomen in de collectie van The Phoebus Foundation, betekende dat het begin van een ruim drie jaar durend restauratie- en onderzoeksproject. Nu, in het voorjaar van 2022, zijn de acht panelen eindelijk klaar om getoond te worden aan het publiek.
De tentoonstelling situeert zich rond het altaar van de Sint Dimpna kerk
Het Dimpna-altaarstuk vertelt het levensverhaal van de heilige Dimpna, een Ierse prinses uit de zevende eeuw. Na de dood van haar moeder gaat haar vader op zoek naar een nieuwe echtgenote. Bij gebrek aan geschikte kandidates valt zijn oog op zijn eigen dochter. Dimpna bedankt voor de eer en vlucht naar het vasteland. Na de nodige omzwervingen belandt ze uiteindelijk in Geel. Daar bouwt ze een ziekenhuis voor de plaatselijke (geestes)zieken. Maar zelfs in de ruwe Kempenregio is Dimpna niet veilig. Haar vader spoort zijn dochter op, om haar ten slotte eigenhandig te onthoofden.
Dat tragische einde blijkt slechts het begin. Haar heldhaftige verzet maakt Dimpna bijzonder populair bij de lokale bevolking. Haar faam bereikt de paus, en Dimpna wordt heilig verklaard. Omwille van haar onthoofding wordt ze patrones van alles wat met het hoofd te maken heeft. Al snel trekken de pelgrims massaal naar Geel in de hoop daar soelaas te vinden voor hun psychische problemen. Er worden zelfs ziekenkamers toegevoegd aan de kerk, zodat de patiënten daar kunnen verblijven.
Eerste paneel waarop Dimpna zich laat dopen.
Zo ligt Dimpna aan de oorsprong van de eeuwenlange traditie van geestelijke zorg, barmhartigheid en naastenliefde die in Geel nog steeds bestaat. Tot op de dag van vandaag is de stad bekend om haar uitgebreide zorgnetwerk en haar unieke omgang met psychiatrische patiënten, die thuis bij de inwoners worden opgevangen.
Maar het Dimpna-altaarstuk is méér dan enkel het verhaal van Dimpna. Het grootschalige onderzoeksproject maakte het mogelijk om via de nieuwste technologische methodes onder de verflagen van het schilderij te kijken. Daardoor bieden de taferelen een uniek inzicht in de werking van een zestiende-eeuws kunstenaarsatelier. Waarom bedacht de kunstenaar zich zo vaak, en schilderde hij niet wat hij oorspronkelijk tekende? Schilderde hij wel alles zelf? En waar valt hij door de mand?
Via een audiovisueel traject word je als bezoeker van de tentoonstelling volledig ondergedompeld in de wereld van Goossen Van der Weyden en zijn opdrachtgever, Antoon Tsgrooten. Een introfilm en acht digitale triptieken wijden je op een speelse manier in in de geheimen van het altaarstuk. Het resultaat is een tentoonstelling die kunst en geschiedenis combineert met een flinke dosis humor, en met beklijvende emotie. Want het laatste stuk van de tentoonstelling is puur kippenvel: hedendaagse getuigenissen maken daar duidelijk hoe actueel Dimpna vandaag nog steeds is, in Geel, maar ook ver daar buiten. De echte helden van de expo blijken niet Goossen Van der Weyden of Antoon Tsgrooten, en zelfs niet Dimpna. Het zijn de mensen die in hun leven en hun hart belangeloos plaats maken voor wie op een of andere manier ‘anders’ is. Zo houden zij de geest van Dimpna in leven.
Hedendaagse getuigenissen maken duidelijk hoe actueel Dimpna nog steeds is
Zot van Dimpna is een wervelende ontdekkingstocht die leidt van het zevende-eeuwse Ierland over het laatmiddeleeuwse Antwerpen tot het Geel van vandaag. Het is een verhaal van kwetsbaarheid en kracht, van heiligheid en herkenbaarheid, van ambitie en artistiek ondernemerschap, en raakt bovendien aan tal van thema’s die anno 2022 nog steeds brandend actueel zijn: incest, emancipatie, corruptie, het vluchtelingenprobleem, onbaatzuchtige naastenliefde – om van mentale gezondheid nog maar te zwijgen. Dimpna is dat alles en nog veel meer. Maar bovenal vertelt Zot van Dimpna een verhaal dat raakt aan wie wij zijn – als mensen.
De tentoonstelling “Zot Van Dimpna” loopt van 1 april tot 28 augustus 2022. Sint-Dimpnakerk, Rijn 3-13, 2440 GEEL Ook is er om de 5 jaar (door covid uitzonderlijk 7) een Dimpna-ommegang. Deze gaat uit op 15 mei 2022. Vervolgens participeert de hele stad in het spektakelstuk “Gheelamania” (20 mei – 5 juni)
Info: Home | Zot van Dimpna
Perscontact: Corrinne Goenee, info@zotvandimpna.be
Verslag en foto’s: Maurice Van Bavel