21 jul Het Starnberger Meer in Beieren (D)
In de voetsporen van Sisi en Ludwig II
Genieten langs de Starnberger See
Op amper een halfuur ten zuiden van München ligt de aantrekkelijke Starnberger See. In 1837 werden de eerste Badehütten langs het meer in Starnberg opengesteld. Later kwam het Seebad Starnberg, dat tot op heden een grote trekpleister is. De spoorwegverbinding (28 november 1854) verbond München met Starnberg en gaf de impuls aan de toeristische ontwikkeling van de regio. Sinds 1972 is de stad met de autoweg verbonden met München. Het is één van de rijkste steden van Duitsland: Landkreis Starnberg telt niet minder dan 182 miljonairs! Het aangename Starnberg – met tal van villa’s – is de grootste van de 18 gemeenten langs het meer, is sinds 1912 stad en telt nu ongeveer 23.000 inwoners.
Deze toeristische regio heeft tal van fiets- en wandelroutes, en het zuivere water van het meer leent zich uitstekend voor zwemmen, water- en hengelsport. De westkant van het meer is van groter toeristisch belang dan de oostzijde. De toeristen komen in eerste instantie uit Duitsland, gevolgd door Zwitserland, Oostenrijk, Italië en de Benelux. Er liggen 9 golfterreinen en 8 privé-kastelen rond het meer, waaronder dat van Ludwig II en Sisi (zie verder), en van de beroemde familie Thurn & Taxis in Garatshausen.
Hotel Vier Jahreszeiten in Starnberg
Verblijf is aanbevolen in het (business en leisure) hotel Vier Jahreszeiten 4S* (S van superior) in Starnberg met 126 ruime comfortabele kamers en suites. Het mooie hotel opende in 2006. Naast het restaurant Oliv’s is er het 1 Michelin-ster (en 2 kokmutsen bij Gault-Millau) restaurant Aubergine, waar chef Maximilian Moser zijn inventieve en verfijnde kookkunsten toont. Er is een kleine fitness, sauna, zonneterras, seminarieruimten en ondergrondse parking. Het hotel ligt dichtbij het meer en het Bahnhof Nord, van waar je vlot met de S-Bahn naar München kunt sporen. Zonder meer is dit het beste en grootste hotel van de regio Starnberger See, dat hét recreatiedomein bij uitstek is voor de inwoners uit München.
Rondvaart op de Starnberger See
Votivkapelle en gedenkkruis voor koning Ludwig II in Berg
Geniet van één van de rondvaarten (van de Bayerische Seen-Schiffahrt = www.seenschiffart.de) op de Starnberger See, het 2de grootste meer van Beieren: er is een noordelijk (van Starnberg tot Tutzing), een zuidelijk, een volledig en een kort traject. De boten varen tussen Pasen en midden oktober. Het meer is van glaciale oorsprong en heeft een max. diepte van 128 m. Het meer heeft een oppervlakte van 56,4 km² en is 19,5 km lang, 4,7 km breed, met 49 km oevers. Wij kozen voor het noordelijke boottraject en vaarden eerst langs het dorp Berg met het Schloss Berg van de dynastie Wittelbachs, waar Ludwig II (zie verder) zijn laatste nacht doorbracht. Even voorbij Berg ligt de Votivkapelle en het gedenkkruis voor Ludwig II, op de plek waar zijn levenloze lichaam aan de oever van het meer werd gevonden, samen met dat van zijn psychiater dr. von Gudden. De doodsoorzaak blijft een mysterie en nog steeds onopgelost: was het moord, zelfmoord of heeft de koning een hartaanval gekregen?
Even verder ligt Leoni met een mooi hotel aan het meer. Vervolgens gaat het richting Possenhofen en Tutzing. Wij hadden prachtig weer en konden in de verte de Duitse Alpen waarnemen.
Het excentrieke Museum der Phantasie in Buchheim
Het Museum der Phantasie in Buchheim (www.buchheimmuseum.de) is een opvallend gebouw (°23 mei 2001) aan de oevers van het meer. Het werd gebouwd in opdracht van de bekende Duitse schrijver (o.m. van het overbekende en verfilmde uit 1973 daterende boek Das Boot) en schilder Lothar-Günther Bucheim (1918-2007) om er zijn indrukwekkende expressionistische kunstverzameling onder te brengen. Wij bezochten er ook de tentoonstelling Otto, één van de bekendste komieken en schilders van Duitsland, met zijn typische olifanten (of ottifanten) … het was volop genieten van zijn humor.
Sprookjeskoning Ludwig II
Zomerpaleis Nymphenburg in München: vooraanzicht en park
Hij was een telg van de Beierse dynastie Wittelsbach (vgl. met Hohenzollern in Baden-Würtenberg). Ludwig II werd geboren in het prachtige zomerpaleis Nymphenburg in München. Een uitgebreid bezoek aan dit paleis met uitgestrekt park is een absolute must. Men kan er o.m. de geboortekamer van Ludwig II bezoeken, alsook de Schoonheidsgalerij (met 36 schilderijen van beeldschone vrouwen) en de rijke collectie aan (te kitscherige) koetsen. Hij was koning van Beieren van 1864 tot 1886. Het sprookje eindigde met zijn mysterieuze dood op 13 juni 1866 in Berg. Bij het meer werd een kapel gebouwd en elk jaar wordt op de dag van zijn overlijden een druk bijgewoonde ceremonie ter nagedachtenis gehouden. Zijn praalgraf in de Sint-Michaëlskerk in München is een bedevaartsoord … de koning blijft de nationale trots van Beieren!
Men kan deelnemen aan een begeleide wandeling in het spoor van Ludwig II en Sisi (info bij het regionale toerismebureau in Starnberg, Hauptstrasse 1). Wij hadden Hannelore Rasch als begeesterde gids, en zij bracht ons terug in de tijd naar het vakantieverblijf van Sisi in Feldafing en het Roseninsel. Er is ook een audiotour over Ludwig II en Sisi beschikbaar om op eigen maat de regio te verkennen.
Het Roseninsel met de beroemde rozentuin en het Casino
Het Roseninsel (www.roseninsel.bayern) bereikt men na een korte overzet met een kleine elektrische boot (enkel tussen 1 mei en 15 oktober). Koning Maximilian II (de vader van Ludwig II) liet op dit kleine eiland de zogenaamde villa “Casino” bouwen, omringd door de bekende rozentuin, die indertijd door onze Koningin Paola werd bezocht onder leiding van Hannelore. Koning Ludwig II en zijn lievelingsnicht Keizerin Sisi kwamen op dit kleine eiland soms samen en genoten van de natuur. Het Roseninsel is ook bekend voor de in het meer gelegen resten van het prehistorische paaldorp, dat vanaf 1864 werd ontdekt bij archeologische opgravingen. Nu is het een onderdeel van het Unesco-Werelderfgoed (sinds 2011, met 111 nederzettingen rond de Alpen), zoals ook het meer bekende (gereconstrueerde en wel te bezoeken) paaldorp (met het Pfahlbaumuseum) van Unteruhldingen aan de Bodensee.
Fraueninsel met kerk en abdij
Wij maakten ook een uitstap naar de Chiemsee, het grootste meer van Beieren. Geniet van een leuke boottocht bij de onderneming Chiemsee Schiffahrt (www.chiemsee-schiffahrt.de) vanuit Prien/Stock (Hafen) en na 15 minuten legt men aan bij het Herreninsel (vandaar nog een fikse wandeling of koetstocht naar Herrenchiemsee, dé absolute toeristische topper: zie verder), en vaar nog 10 minuten verder naar het Fraueninsel. Dit laatste kleinere eiland van 15,5 ha en ongeveer 300 inwoners, heeft een oude kerk en (niet te bezoeken) abdij van Frauenwörth (opgericht in de 8ste eeuw en daarmee één van de oudste nog bestaande abdijen van Duitsland), en is bekend om de Karolingische Poort uit 782.
Herrenchiemsee
Herrenchiemsee: koninklijk kasteel en park
De excentrieke (en voor sommigen gekke of krankzinnige) koning Ludwig II liet op het Herreninsel het koninklijk kasteel Herrenchiemsee (www.schloesser.bayern.de) bouwen vanaf 1878 als zijn Duitse versie van het Versailles van zonnekoning Louis XIV. Het is het duurste van al zijn kastelen: dus nog duurder dan het beroemde Neuschwanstein dat in 1868 werd gebouwd en één van de iconische (en mythische) toeristische attracties van Duitsland werd. Herrenchiemsee werd echter nooit volledig voltooid wegens geldgebrek. Het oorspronkelijke project van de voorgevel zou trouwens 3x langer zijn (nu is het 100 m), en binnenin is ook slechts een klein deel voltooid en ingericht. Er is een prachtig park met indrukwekkende (en regelmatig werkende) fonteinen en een grote Kaskade. Herrenchiemsee werd opengesteld voor het publiek en kan nu uitsluitend onder begeleiding bezocht worden. De rondleiding duurt ca. 45 minuten en is inbegrepen in de prijs van het ticket: men start met de prachtige hall (vol met marmer) met de eretrap, daarna de wachtzaal, de eerste en tweede antichambre, de paradeslaapkamer, de bestuurszaal, de grote Spiegelzaal (de meest indrukwekkende (bal)zaal van 1.000 m² (100x10m) met prachtige kristallen lusters en kandelaars), de oorlogszaal, de privé slaapkamer en werkkamer van de koning, het blauwe salon, het porseleinkabinet (met porselein van Meissen, het bekendste van Duitsland), de eetkamer (met een unieke tafel op een lift), de kleine galerij, de badzaal en het toilet (beide niet te bezoeken), en eindigt met een kijk op het onafgewerkte deel van het kasteel. In 1987 werd ook een Museum Ludwig II ondergebracht in het koninklijk kasteel. Opmerkelijk: Koning Ludwig II heeft slechts 1 maal (nl. van 7 tot 16 september 1885) verbleven in dit peperduur optrekje! … kort nadien zou hij tragisch om het leven komen. De sprookjeskoning verbleef vooral in het Linderhof, meer zuidwestelijk in Beieren, dichtbij Oostenrijk.
De onvergetelijke Keizerin Sisi
Elisabeth werd geboren in het Münchner Stadtpalais op 24 december 1837. Schloss Possenhofen (°1536, nu omgevormd tot chique appartementen, het park is wel publiek toegankelijk) werd sinds 1834 de zomerresidentie van Hertog Maximilian Joseph in Bayern en daar bracht Sisi haar jeugd door. Zij was hertogin in Bayern (en niet von Bayern). Deze adellijke familie kennen wij van onze kunstzinnige Koningin Elizabeth (die in hetzelfde kasteel werd geboren en in 1965 overleed in Brussel).
Elisabeth (Sisi) huwde in 1854 met de Oostenrijkse keizer Franz Joseph I en werd aldus Keizerin van Oostenrijk. Franz Joseph I werd geboren in Wenen op 18 augustus 1830 en overleed op 21 november 1916 in Wenen. Hij kwam aan de macht op 2 december 1848.
Sisi had meer dan goede contacten met de Hongaarse Graaf Andrássy. Op 8 juni 1867 werden Franz Joseph I en Sisi in alle pracht en praal in Boedapest gekroond tot koning en koningin van Hongarije. De dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije werd een feit, maar viel uiteen op het einde van de Eerste Wereldoorlog. Sisi was bijzonder populair in Hongarije, en zij sprak (de zeer moeilijke taal) Hongaars. Haar buitenverblijf (Kasteel) in Gödödllo is nu trouwens een belangrijke toeristische attractie.
Schloss Possenhofen
Regelmatig kwam zij terug naar Possenhofen, o.m. met de keizerlijke trein (voor het eerst in 1869). In het station Possenhofen werd in 1998 een klein Museum voor Keizerin Elisabeth (www.kaiserin-elisabeth-museum-ev.de) ingericht met een interessante collectie aan objecten en foto’s. Er is ook een tweede deel gewijd aan de Koning Ludwig II. Niet minder dan 24 keren verbleef zij in Gasthof/Hotel Strauch op zoek naar rust en ontspanning in het buurdorp Feldafing. Zij huurde dan het volledige hotel af en er werden paardenstallingen voor haar bijgebouwd. In het jaar 1900 werd het hotel herbenoemd als Grand Hotel Kaiserin Elisabeth.
Terras van het Golfhotel Kaiserin Elisabeth … hier kwam Sisi tot rust tijdens haar jaarlijkse vakantie
Wij hadden bijzonder veel geluk dat wij dit beroemde 3* Golfhotel (voor 3 jaar als Global Leadership Center gehuurd door de Duitse onderneming Siemens) mochten bezoeken: de sfeer van weleer is volledig gebleven en het hoogtepunt was een kijkje in de suite waar Sissi telkens opnieuw verbleef. In de tuin staat een standbeeld van een zittende Sisi. Het hotel is nog in renovatie en zal vanaf 2027 opnieuw als Golfhotel Kaiserin Elisabeth fungeren. Zij bezocht in de regio graag de Abdij van Andechs op de zogenaamde Heilige Berg, met de schitterende kerk uit 1755 (met een adembenemend rococo-interieur). Het is een bedevaartsoord en hier is ook de belangrijkste abdijbrouwerij van Duitsland gevestigd, waar men het heerlijke bier kan proeven.
Sisi verbleef ook veel in de keizerlijke villa in Bad Ischl (Oostenrijk) en gaf een fortuin uit aan reizen. Haar bijnaam was trouwens de reizende keizerin. De koosnaam Sisi werd door haar familie en in Oostenrijk gebruikt, maar niet in Duitsland, daar bleef zij Elisabeth. Zo reisde zij graag naar de eilanden Madeira en Korfoe (waar zij de villa Achilleion kocht, die onlangs volledig gerestaureerd werd).
Station Possenhofen (met museum) en het standbeeld van Sisi
Ook zij kwam – zoals haar neef en zielsverwante Ludwig II – tragisch om het leven: zij werd op 60-jarige leeftijd neergestoken door de Italiaanse anarchist Luigi Lucheni aan het Meer van Genève, dichtbij haar hotel Beau Rivage in de gelijknamige stad op 10 september 1898.
Waarschijnlijk heeft u de beroemde suikerzoete Duitse filmtrilogie Sissi (hier met dubbele s!) (1955-1957) met Romy Schneider (als Sissi) en Karlheinz Böhm (als Franz Joseph I) ooit gezien. In 2020 verscheen een prachtige (iets minder romantische en meer moderne) nieuwe Duits-Oostenrijkse serie (seizoen 1) over Sisi, gevolgd door het tweede seizoen in 2023 (Duitse serie). Beide seizoenen tellen elk 6 afleveringen. Niet te missen als voorbereiding bij een reis naar de Starnberger See!
Vijf meren-regio
Het zogenaamde Fünf-Seen-Land (www.sta5.de) omvat de Starnberger See, de Ammersee, de Wörthsee, de Pilsensee en de Wesslinger See. In 2023 verscheen voor het eerst de Engelstalige interessante brochure “Lakes & More”. Deze regio registreert zo’n 10 miljoen eendagstoeristen per jaar en 1,3 miljoen overnachtingen.
De Ammersee is het 3de grootste meer van Beieren, met als belangrijkste toeristische centra Herrsching en Diessen (met de prachtige 18de eeuwse OLV-kathedraal).
Meer naar het zuiden brachten wij nog een bezoek aan het schilderachtige stadje Murnau (aan de Staffelsee), met het Münter-Haus van schilderes Gabriele Münter (1877-1962), waar de beroemde schilder Wassily Kandinsky (Moskou 1866- Neuilly-sur-Seine 1944) enkele jaren bij heeft gewoond. Hun schilderijen zijn ook present in het Schlossmuseum.
Perscontact: Hotel: Vanessa Freisberg, Marketing & E-Commerce Manager = vanessa.freisberg@vier-jahreszeiten-starnberg.de. Vanessa regelde alle contacten met de toeristische dienst van de regio, o.l.v. Werner Schmid van de regio Fünf-Seen-Land (www.sta5.de)
Tekst en foto’s: Patrick De Groote