28 dec NINEVEH: Hoofdstad van een wereldrijk
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden loopt een tentoonstelling over de geschiedenis van Nineveh: van de oudheid (voor het eerst vermeld in het boek Genesis) tot de opgravingen in de twintigste eeuw en de verwoestingen aangericht door IS vanuit het nabijgelegen Mosul waar IS een nieuw kalifaat oprichtte.
Een tentoonstelling met historische en hedendaagse verwijzingen.
Nineveh in Bijbelse teksten
Relief uit Assyrisch paleis, foto: Rijksmuseum van Oudheden
Nineveh wordt als stad voor het eerst vermeld in Genesis. De Assyriërs veroverde in 722 v Chr. Samaria, de toenmalige Joodse hoofdstad, en later ook nog Jeruzalem, hoofdstad van Juda. Maar koning Sennacherib moest naar Assyriër terugkeren nadat “de engel des Heren” op wonderbaarlijke wijze 185.000 soldaten had gedood in het Assyrische kamp.
Nineveh was voor de inwoners van Israël een stad van afgoderij en verderf. De profeet Jonas kreeg van God de opdracht de Ninevieten terug op het rechte pad te brengen (de parabel van Jonas en de walvis), dit lukte een tijdje maar de stad verviel terug in een staat van zonde en kwaad en Nineveh werd verzwolgen door de aarde.
Nineveh in de klassieke literatuur
De Grieken waren onder de indruk van de grootsheid van Nineveh. De “grootste stad ooit” werd uitvoering beschreven door Diodoros Van Sicilië (1e eeuw v. Chr.).
Nineveh inspireerde westerse kunstenaars
Bij zowat alle kunstenaars in de Middeleeuwen en Renaissance wordt Nineveh afgebeeld niet als een oosterse stad, maar als een westerse. Hun bronnen waren Bijbelse teksten en Griekse geschriften. Zo vind je in het portaal van de kathedraal van Amiens (13e eeuw) scènes uit de Oude Testament die zich afspelen in Nineveh.
De bekendste schilderij over Nineveh is waarschijnlijk “De Val van Sardanapalus” (de laatste koning van Nineveh) van Eugène Delacroix (1827) in het Rijksmuseum voor Oudheden. Delacroix werd hierbij geïnspireerd door een gelijknamig toneelstuk van Lord Byron.
Op zoek naar de oude stad Nineveh
De stad Nineveh: Bijzondere Collecties, Universiteit Leiden
Vanaf de 12e eeuw gingen avonturiers op zoek naar de verdwenen stad. Een Spaanse rabbijn bezocht in 1165 Mosul en concludeerde dat de daar gevonden ruïnes ten oosten van de Tigris de resten van Nineveh waren. Toch duurde het tot het begin van de 19e eeuw dat archeologisch onderzoek plaatsvond, vooral door Franse en Britse diplomaten die vanuit een consulaat in Mosul opereerden. Vondsten gingen dan ook vooral hun weg naar het Louvre en het British Museum.
Nineveh, Mosul en IS
Nineveh werd volledig verwoest in 602 v. Chr. Mosul nam de positie van Nineveh als centrum in de regio geleidelijk over en groeide uit tot de tweede belangrijkste stad van Irak. Recentelijk had de stad door de Golfoorlog, burgeroorlog en Koerdische rebellen te lijden. Op 10 juni 2014 viel de stad in handen van IS en kwan het bevel beval de vernietiging van alle islamitische en christelijke religieuze gebouwen, tombes en graven. Ook het museum van Mosul, het tweede belangrijkste in Irak na dit van Bagdad, en met archeologische vondsten van Nineveh, werd op 26 februari 2015 door IS verwoest.
De tentoonstelling
Paneel van een troon: Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel
Het Assyrische Rijk strekte zich uit van de Middellandse Zee tot het Iraanse binnenland en van Turkije tot Egypte. Nineveh was met zijn 100.000 inwoners de belangrijkste stad. Het Rijksmuseum voor Oudheden kon door bruiklenen, o.a. van het Louvre, het British Museum en het Metropolitan Museum of Art enkele belangrijke topstukken bijeenbrengen.
Door 3 D-technieken werd de troonzaal van het paleis van de Assyrische koning Sennacherib met zijn kleurrijke wanden en reliëfs gereconstrueerd.
Verder werd onze aandacht getrokken door een replica van een Akkadisch koningsportret in koper (2300 v Chr.), een gouden dodenmasker, kleitabletten en een prisma in spijkerschrift, kalkstenen reliëfs, een granieten koningsportret, een ivoren paneel van de rugleuning van een koninklijke troon en gravures en tekeningen i.v.m. de eerste opgravingen.
Max Mallowan, archeoloog en echtgenoot van Agathe Christie, deed er ook opgravingen. Agathe vertoefde er ook en de streek inspireerde haar o.a. voor “Murder in Mesopotamië”. De reis inspireerde haar ook voor “Death on the Nile”.
Gelijktijdig met deze tentoonstelling toont Qassim Alsaedy in het museum 22 monumentale schilderijen en keramische objecten rond het thema ‘Along the Road to Nineveh’
De tentoonstelling loopt nog tot en met 25 maart 2018.
Fraaie catalogus van 154 pagina’s. € 19,95.
Info: www.rmo.nl
Perscontact: Selkit Verberk S.Verberk@RMO.NL
Auteur: Didier Van Houts
Foto boven: Akkadisch koningsportret: Bildarchiv Foto Marburg, Albert Hirmer/Irmgard Ernstmeier-Hirmer